"Co mówią zwłoki" Sue Black

Autor: Sue Black

Tytuł: Co mówią zwłoki

Tłumaczenie: Adam Wawrzyński

Data premiery: 02.10.2019

Wydawnictwo: Feeria Science

Liczba stron: 416

Autorka książki „Co mówią zwłoki” Sue Black jest jednym z wiodących antropologów sądowych na świecie. Czym dokładnie zajmuje się antropolog sądowy? W skrócie badaniem kości. Na ich podstawie może wywnioskować wiele cech, którymi charakteryzował się żyjący człowiek, a co ważniejsze, dzięki ich zbadaniu często jest w stanie określić jak zginął. Sue Black wywodzi się ze Szkocji, liczy sobie niecałe 60 wiosen i na swoim koncie ma naprawdę pokaźną sumę osiągnięć. Wydała wiele publikacji naukowych, a teraz skusiła się, by napisać książkę o sobie, o swoim zawodzie, swoich doświadczeniach ze śmiercią. Dlaczego ją napisała? Jak sama przyznaje w posłowiu, głównie dla swoich córek, by pozostawić dla nich po sobie ślad, by mogły ją lepiej zrozumieć.

Książka składa się z wstępu, 13 rozdziałów oraz epilogu. Sue Black snuje swoją opowieść stylem bardzo przyjemnym w odbiorze, nawet gdy ucieka się do naukowych zagadnień, tłumaczy je w sposób bardzo przystępny dla laika. Autorka ma bardzo lekkie pióro, nie szczędzi czytelnikowi humoru, czym często udaje jej się rozładować naprawdę ciężkie tematy. Książka we mnie wzbudziła masę emocji, prócz wspomnianego parskania śmiechem, były też łzy, złość i niedowierzanie.

W tych trzynastu rozdziałach autorka porusza bardzo różne tematy. Ja sięgając po lekturę spodziewałam się dokładnych opisów dotyczących jej dnia pracy, może też kilku ciekawszych zagadnień z policyjnych śledztw. Dostałam jednak całkiem co innego. Z początku byłam zdziwiona i, nie będę ukrywać, lekko rozczarowana, jednak z biegiem lektury trochę oczekiwanych zagadnień prześlizgnęło się do tekstu, a dodatek personalny, prywatne wspomnienia i przemyślenia autorki na pewno dodały lekturze głębi. Teraz przy pisaniu recenzji, sprawdziłam jednak jak brzmi oryginalny tytuł i wydaje mi się, że tej rozbieżności pomiędzy oczekiwaniami co do lektury a samymi wrażeniami z niej można było uniknąć. Po angielsku książka zatytułowana jest „All that remains: a life in death”, czyli w wolnym tłumaczeniu „Wszystko co zostaje: życie w śmierci”. Myślę, że ten tytuł dużo lepiej oddaje ducha całej książki, od razu sugeruje rozważania na temat życia i śmierci oraz innych zbliżonych tematów.

Co faktycznie dostajemy w tej książce? Wiele prywatnych doświadczeń autorki – Sue Black opisuje jak została antropologiem, wspomina swoje pierwsze sekcje, a głównie podkreśla jak wiele nauczył ją dawca, który zdecydował się na przekazanie swojego ciała na cele naukowe, a na którym ciele razem z partnerem laboratoryjnym uczyli się ludzkiej budowy przez rok. W ciągu całej lektury Black kilka razy powraca do tematu ofiarowania ciała na cele naukowe, podkreśla jak ważne jest, by lekarze i przyszli antropolodzy na początku swojej kariery mieli styczność z prawdziwym ludzkim ciałem – tylko tak są w stanie nauczyć się dokładnie zawodu, a tym samym mogą w przyszłości nie tylko pomóc innym, ale i zmienić oblicze medycyny. Co ważne, autorka cały czas podkreśla, że wszystkie te darowizny traktują z ogromnym szacunkiem, a po skończonej pracy szczątki spalają i organizują im nabożeństwo żałobne.

Sue opowiada też sporo o własnych doświadczeniach śmieci – o swoim dziadku, ojcu, matce, co wtedy czuła, czego  żałuje i jakie te sytuacje wywołały przemyślenia.

Muszę powiedzieć, że autorka przez połowę książki ukrywa jak wiele zrobiła dla rozwoju antropologii oraz w jak wielu przypadkach po prostu pomogła bliskim odnaleźć ciała ich zmarłych. Dopiero w drugiej połowie przyznaje się, że była w Kosowie po wojnie o tej ziemie pomiędzy Turkami a Serbami z końca XX wieku. Pomagała w identyfikacji ofiar tsunami w Tajlandii z 2004 roku. Napisała przełomową książkę dotyczącą rozwoju kości dziecka. Pomogła w ogromnej liczbie spraw policyjnych dotyczących morderstw. Zmusiła rząd brytyjski do wprowadzenia procedur DVI (identyfikacja ofiar katastrofy) oraz jako pierwsza w Anglii i Szkocji zmieniła sposób trwałego przechowywania zwłok – już nie napełnia się ich formaliną, a specjalnym związkiem ‘solankowym’, dzięki czemu zwłoki są bardziej podobne do prawdziwych żywych ciał. Opracowała nowy sposób na identyfikacje pedofilów wykorzystując do tego rozkład żył w dłoniach, co jak się okazuje, jest równie indywidualną cechą co odcisk palca czy wygląd małżowiny usznej. Oczywiście prócz tych wszystkich i pewnie jeszcze większej liczby zasług, o których nie wspomniała, autorka ciągle naucza na szkockim uniwersytecie, a nauczanie ewidentnie ma we krwi. Ci, którzy mogą się od niej uczyć, myślę że dostępują naprawdę wielkiego zaszczytu.

Dodatkowo autorka wzbogaca tą lekturę własnymi przemyśleniami na temat życia i śmierci, z którymi jak najbardziej się zgadzam. Podkreśla, że strach przed śmiercią jest niepotrzebny, w końcu nie ma na świecie nic pewniejszego niż śmierć. Ważne by wykorzystać czas życia najlepiej jak potrafimy, a śmierć potraktować po prostu jako ten ostatni, zwieńczający wszystko etap.

Szczerze jestem z lektury zadowolona. Sporo się dowiedziałam o budowie ciała człowieka, o pracy antropologa sądowego, o postępowaniu w sytuacji katastrofy. Rozmyślałam razem z autorką o znaczeniu życia i śmierci, śmiałam się i płakałam nad jej opisami własnych doświadczeń. Myślę, że wszyscy, których choć trochę interesuje natura, człowiek i kryminologia oraz nie stronią od rozmyślań na określające nasze życie tematy, będą zadowoleni.

Moja ocena: 7,5/10

Za egzemplarz książki dziękuję Wydawnictwu Feeria Science!