"Wdowy Antarktydy" Anne Fletcher

Autor: Anne Fletcher

Tytuł: Wdowy Antarktydy. Kobiety, których mężowie nie wrócili z ostatniej wyprawy Scotta

Tłumaczenie: Jan Dzierzgowski

Data premiery: 23.08.2023

Wydawnictwo: Poznańskie

Liczba stron: 448

Gatunek: non-fiction / biografia

 

Anne Fletcher to brytyjska historyczka. Przez rozpoczęciem przygody z pisarstwem pracowała w muzeach najbardziej znanych zabytków w Wielkiej Brytanii. W 2018 roku debiutowała biografią Josepha Hobsona Jaggera,swojego praprapradziadka, który zasłynął “rozbiciem banku w Monte Carlo”. “Wdowy Antarktydy” to jej druga samodzielna publikacja - powstała w czasach pandemii koronawirusa, przez co autorka musiała się sporo natrudzić, by zdobyć w tym czasie potrzebne jej materiały.

 

Antarktyka - ostatni odkryty kontynent. Czekała do roku 1820, kiedy to pierwszy raz została zauważona. Później nastąpiły wielkie wyprawy, wielkie odkrycia i zdobywanie kontynentu - kto zapuści się dalej? Kto zdobędzie biegun południowy? Tego wyzwania podjął się Robert Falcon Scott, brytyjski badacz, który w 1910 roku po raz drugi wypłynął na wyprawę naukową i odkrywczą. W historii Antarktydy była to już kilkunasta taka podróż, jednak ta zakończyła się fiaskiem - biegun został zdobyty przed nimi, a pięciu największych śmiałków, w tym dowódca wyprawy Scott zmarli w tragicznych okolicznościach. O nich napisano już wiele, jednak co z ich rodzinami, żonami? Trzech z nich: Scott, Edward Wilson i Edgar Evans miało żony, dwóch dopiero na chwilę przed wyprawę się ożeniło. Anne Fletcher postanowiła skupić się na kobietach, ich żonach, które zostały w domu, opiekowały się dziećmi, wiązały koniec z końcem w czasie ich podróży, a na dodatek wspierały gorąco swoich mężów i po ich śmierci zatroszczyły się, by pamięć o nich nie zginęła. Kobiety niezwykłe, które w końcu mogą wyjść z cienia swoich mężów, dzięki których historia odkrywania Antarktydy nabiera innych kształtów.

“Opowiem tu historię zapomnianych żon, które swoją miłością i niestrudzoną pracą przyczyniły się do narodzin jednej z największych legend w dziejach Wielkiej Brytanii. Dzięki przywróceniu pamięci o wdowach możemy ujrzeć ową legendę w innym świetle.  Będzie to więc historia o imperialnych marzeniach, mizoginii i uprzedzeniach klasowych, ale też o nieprawdopodobnej odwadze, ideałach, poczuciu obowiązku - i, rzecz jasna, o miłości.”

Książka podzielona jest na trzy części: żony, czekanie, wdowy. Każda z części składa się z tytułowych rozdziałów, które naprzemiennie opowiadają historię trzech kobiet. Pisana językiem niezwykle przyjemnym, który sprawia, że książkę czyta się jak naprawdę dobrą powieść. Autorka nieraz przytacza fragmenty dzienników czy fragmenty z gazet, a jednak wszystko to tworzy jedną, bardzo spójną całość, styl prosty, a jednak w jakiś sposób porywający, tak, że czytelnik bardzo szybko zaczyna odczuwać zaciekawienie, aż w końcu tę emocję, której w książkach często szukamy - po prostu nie da się oderwać! Język, którym autorka się posługuje, jest przyjemny, bez udziwnień czy naukowych nazw, więc całość czyta się płynnie i … po prostu doskonale!

 

“Wdowy Antarktydy” to biografia Oriony Wilson, Lois Evans i Kathleen Scott, która opowiada o ich życiu przez pryzmat wypraw polarnych ich mężów. Cała trójka przed wyprawą, która miała tragiczny koniec, już raz w swoim towarzystwie zapuściła się w te rejony - było to na początku XX wieku, w 1901-1904 roku, dobrze się więc znali, przetestowali już wspólne zachowanie w ekstremalnych warunkach. Jednak tylko jeden z nich, Wilson, już w czasie pierwszej wyprawy był żonaty, więc tak naprawdę tylko Oriona widziała na co się pisze, gdy Ted decydował się na drugą wyprawę. Autorka nie skupia się jednak tylko na latach małżeństwa i tragedii, jakiej doświadczyły kobiety, ale pisze ich pełne biografie, z delikatnym, acz wyraźnie zaznaczonym tłem społecznym - w końcu wtedy życie kobiet, ich prawa wyglądały całkowicie inaczej niż teraz. I tak zaczyna od przedstawienia rodzin wszystkich tych trzech kobiet, opisu ich dzieciństwa, tego jak zostały wychowane. Bo już tu zaczynały się różnice, które miały znaczący wpływ na ich dorosłe charaktery. Poznajemy ich losy jako panien, aż w końcu docieramy do momentu poznania z przyszłymi mężami, których wtedy autorka również krótko przedstawia. Są to historie opowiedziane bardzo romantycznie, szczerze mówiąc czytając o trudnych dzieciństwach i pierwszej wielkiej miłości przychodziły mi na myśl powieści Jane Austen. Autorka bardzo wyraźnie już w tym momencie zaznacza różnice w charakterach i klasach majątkowych, z jakich wywodziły się te kobiety, Ory była zasadniczą, gorliwą chrześcijanką, która gorąco pokochała Teda i w pełni wspierała jego badania - Ted miał być lekarzem, ostatecznie jednak skupił się na badaniu fauny i flory odkrywanych lądów, a Ory mocno mu w badaniach pomagała. Lois była kuzynką Edgara, z którym spędziła dzieciństwo w Walii. Pochodzili obydwoje z klasy robotniczej, przez wszystkie te lata ich największą trudnością były finanse. Kathleen z kolei to kobieta wolna, rzeźbiarka, podróżniczka, która za nic miała aktualnie zakazy i nakazy względem kobiet, ale swojej płci chyba specjalnie nie lubiła. Ona najlepiej rozumiała pragnienie Scotta do wypraw, ten zew, głos, który nie pozwalał mu osiąść na stałe w jednym miejscu. I tak w części pierwszej poznajemy historię życia sprzed i na chwilę po zawarciu małżeństwa trzech par, kiedy to już w tym czasie planowano wyprawę Terra Nova.

“Małżeństwo z polarnikiem stanowiło w istocie niewielką część życia każdej z kobiet, mimo to naznaczyło je na zawsze.”

W części drugiej obserwujemy los kobiet w momencie, gdy ich mężowie ruszyli na Antarktydę, już po ostatnim pożegnaniu. Przyglądamy się jak wyglądało ich życie, czym zajmowały się w czasie nieobecności mężów. Kathleen i Lois były już matkami, więc musiały zajmować się nie tylko sobą, musiały dbać o drugiego człowieka, a nie było to łatwe, gdy wszystkie środki finansowe poszły na wyprawę… Autorka w oparciu o listy kobiet pisze o ich tęsknotach, ich postawach jakie w listach przedstawiały swoim mężom, jak dbały o to, by wspierać ich, a nie zadręczać zwyczajnymi problemami życia codziennego, w momencie gdy oni walczą ze śniegiem, głodem i minusową temperaturą.

 

Część trzecia, która zajmuje ponad połowę książki, rozpoczyna się z początkiem 1913, kiedy to Wielką Brytanią, a nawet całym światem, wstrząsnęła informacja o tragicznej śmierci pięciu polarników. Autorka opisuje dokładnie jak bohaterki się o tym dowiedziały, ich relacje, reakcję społeczności - bo to wtedy z dnia na dzień stały się osobami publicznymi, które musiały pogodzić się i uporać ze śmiercią swoich mężów, zdecydować jak ich życie będzie wyglądało dalej, a ponadto codziennie odpychać ciekawość mediów. W tej części czytamy o ich próbach zachowania pamięci mężów w wśród całej angielskiej społeczności oraz ich dalszych losach, aż do śmierci.

“Kathleen, Lois i Oriana musiały zmierzyć się z niespotykaną sytuacją: przyszło im odbywać żałobę na oczach całego kraju. Ukochani mężowie, których opłakiwały, stali się własnością narodu. Można by sądzić, że trzy wdowy postanowią trzymać się razem, wspierać się i pocieszać, były jednak kobietami o bardzo różnych charakterach i wywodziły się z różnych klas społecznych. Tak naprawdę nie łączyło ich nic prócz tragedii na Antarktydzie.”

Tym co autorka nieustannie podkreśla, jest fakt, że były to trzy bardzo różne od siebie kobiety, które dzieliło w sumie wszystko, a połączyło jedno - tragiczna śmierć ich mężów podczas wyprawy na Antarktydę. Autorka podkreśla te różnice, pisze o ich kontaktach (lub ich braku), o ich odczuciach względem siebie. Przeżyły jedną tragedię, jednak w tamtych czasach, które, nie da się ukryć, ogromnie różniły się od współczesności, to nie wystarczyło, by kobiety nawiązały między sobą głębszą więź. Żałuję, że tak niewiele wiadomo o Lois, która jak na klasę robotniczą przystało, skupiała się cały czas na przeżyciu, na wiązaniu końca z końcem i zadbaniu o swoje dzieci, nie na upamiętnianiu swojego życia dla potomnych. O Kathleen wiadomo dużo, gdyż jako jedyna żyła na tak zwanym świeczniku, sama była artystką z koneksjami. Ory pod względem zamożności była podobna do Kathleen, ona jednak zdecydowała się na życie w cieniu męża, to jego praca stała się tym, co ona kontynuowała. Mimo różnic każda z nich była szczerze zakochana w swoim mężu, każda z nich mocno swojego partnera wspierała. Ich listy, których fragmenty autorka przytacza, są pełne gorących emocji, tęsknoty, a moment, w którym opisywane są chwile, gdy dowiedziały się o śmierci, czytały ostatnie listy mężów jest okropnie smutny i wzruszający. Nie zabrakło tu więc tych uczuć, emocji, które dają siłę do życia lub ją odbierają.

 

Te trzy kobiety są punktami głównymi historii, jednak, by dobrze i szeroko o nich opowiedzieć, autorka musi też przytoczyć kilka punktów z historii społecznej, historii kraju, która przecież na moment przed I wojną światową już bardzo mocno się zmieniała. Opowiada o roli kobiet, o walce sufrażystek, o kobiecych prawach i obowiązkach. Jest to tło historii, ale odpowiednio zaznaczone, tak by czytelnik mógł w pełni zrozumieć postępowanie kobiet i to, z czym ich życie wtedy się wiązało.

 

Myślę, że sięgając po “Wdowy Antarktydy” wcale nie trzeba być ani fanem biografii ani wypraw polarnych. Jest to głównie opowieść o miłości, o wsparciu i przywiązaniu, o trudach, jakie tylko osoby tak sobie bliskie jak te trzy pary, mogły ze sobą dzielić. To historie smutne, wzruszające, czasami napawające mimo wszystko optymistycznym spojrzeniem w przyszłość, dające nadzieje na spełnienie, czasami wręcz odwrotnie, pełne niesprawiedliwości i cierpienia, które wynikło znowu przede wszystkim z tego okropnego podziału klasowego. Wszystko to przedstawione jest z ogromnym wyczuciem i wiedzą, czuć, że autorka włożyła w książkę serce i wiele, wiele pracy. Niesamowita historia, jedna z tych, które zostają w głowie na długo.

 

Moja ocena: 8,5/10

 

Recenzja powstała w ramach współpracy z Wydawnictwem Poznańskim.

Dostępna jest też w abonamencie 

Dodaj na półkę - klik!

Podoba Ci się to, co robię?

Wesprzyj mnie na patronite.pl/kryminalnatalerzu i dołącz do grona moich Patronów!