"Kozioł" Przemysław Kowalewski

Autor: Przemysław Kowalewski

Tytuł: Kozioł

Cykl: kapitan Ugne Galant, tom 1

Data premiery: 31.05.2023

Wydawnictwo: Filia

Liczba stron: 456

Gatunek: kryminał retro

 

Przemysław Kowalewski to szczecinianin zafascynowany historia swojego miasta, czemu dał wyraz w „Koźle”, swoim debiucie literackim. Z zawodu dziennikarz, współpracował z lokalnymi dziennikami, teraz jest właścicielem i redaktorem naczelnym portalu informacyjnego rega24.pl. O swoim debiucie mówi, że to powieść oparta na prawdziwych realiach historycznych, do których dodał fikcyjną intrygę kryminalną.

 

Historia „Kozła” rozgrywa się w Szczecinie w roku 1957. Doktor Ferenc pracujący w szczecińskim szpitalu dostaje telefon od pielęgniarki – dzwoni, by przekazać mu, że kolejny pacjent umarł na dziwną chorobę... Tak zwaną chorobę kuru, chorobę kanibali, która rozwija się u osób, które miały okazję skosztować ludzkiego mózgu. Aktualny zgon to już ósmy na przestrzeni krótkiego okresu, więc lekarz decyduje się powiadomić o swoich podejrzeniach milicję – ktoś przecież kilka lat temu musiał tych ludzi karmić ludzkim mięsem. Jako że choroba potrzebuje kilkuletniego okresu inkubacji, a Szczecin dopiero powoli zaczyna wychodzić z powojennej biedy, to ciężko stwierdzić czy te śmierci są efektem działań wynikających z desperacji i głodu czy jednak dziełem seryjnego mordercy... Mordercy, którego już przecież kilka lat temu złapano i uśmiercono przez wyrok kary śmierci? Porucznik Ugne Galant i sierżant Barbara Romanowska muszą przyjrzeć się sprawie, spróbować znaleźć punkt styczny tej zmarłej ósemki z czasów, kiedy w Szczecinie trwała powojenna migracja... Czy nie jest to zadanie z góry skazane na porażkę?

 

Książka składa się z prologu, dwóch części („Ofiary” i „Pościg”) i epilogu. Części rozpisane są na tytułowane rozdziały, jest ich 37 różnej długości. Poza tytułem, każdy rozdział opatrzony jest miejscem i czasem zdarzeń. Narracja prowadzona jest w trzeciej osobie czasu przeszłego, narrator podąża za śledczymi i mordercą relacjonując głównie ich poczynania. Czas akcji toczy się nielinearnie, rozdziały rozpisane są naprzemiennie – raz w roku 1957 podczas prowadzenia śledztwa, raz sięgając wstecz i obrazując poczynania mordercy i historię miejsca akcji. Styl powieści jest dosyć szorstki, surowy, aż chce się powiedzieć, że to taki typowy męski kryminał retro skupiający się przede wszystkim na zdarzeniach, postacie traktujący raczej drugoplanowo. Książka wprowadza nastrój niepokojący – o tak makabrycznych poczynaniach jak gotowanie ludzkiego mięsa i częstowanie nim innych narrator wypowiada się w sposób bardzo zwyczajny. Ogólnie w czasie lektury czuć, że książka pod względem językowym jest dopracowana, a język dostosowany do czasów, w których toczy się opisywana historia.

 

Mimo tego, że postacie wydają się tu mniej ważne niż sama historia, to wcale nie znaczy, że nie są to kreacje ciekawe. Pierwszym zaskakującym zabiegiem jest to, że czytelnik prawie od samego początku wie, jak morderca się nazywa (a przynajmniej jak się przedstawia) i w jaki sposób działa – mamy kilka retrospekcji to opisujących, wiemy też, że zapach fiołków to jego znak rozpoznawczy... Głównym pytaniem więc pozostaje te o motywacje i powody zbrodni, sposób selekcji ofiar i czy milicji faktycznie uda się wpaść na jego ślad... A tam mamy młodą Basię, która jest jedną z niewielu żeńskich przedstawicielek tego zawodu. Dziewczyna jest ambitna i zdeterminowana, jednak nie da się ukryć, że inni, czy współpracownicy, czy cywile podchodzą do niej z lekkim lekceważeniem. Jej partnerem w tej sprawie jest Ugne, człowiek z dosyć tragiczną obozową historią... Teraz dni umila sobie napojami wyskokowymi, co nie przeszkadza mu w pełnieniu służby czy prowadzeniu samochodu.

 

Intryga rozpisana jest tak, by systematycznie przyspieszać – zaczyna się wolno, spokojnie, polega głownie na obserwacji i zastanowieniu, by powoli, ale coraz mocniej stawić na dynamizm aż do tej wielkiej sceny finałowej. Wydaje się więc, że zbudowana jest w sposób charakterystyczny dla tego podgatunku kryminału. Oczywiście, mimo że coś tam o mordercy wiemy od samego początku, to książka nie jest pozbawiona zaskoczeń, akcja toczy się dobrym tempem, a nowe tropy pojawiają się w odpowiednim czasie, by stale utrzymać ciekawość czytelnika.

 

Jednak tym, co najbardziej mi się w tej książce podobało, to naprawdę solidne tło społeczno-historyczne, które autor opisuje bogato i szeroko, skupiając się na okresie wojennym i powojennym. Jest kilka scen, które toczą się w obozach pracy, jednak przede wszystkim dobrze oddane są nastroje w czasach zakończenia wojny – ta zawierucha, kiedy Niemcy z tych terenów uciekali, inni zostali na nie przenoszeni, grasowali szabrownicy i w sumie nie wiadomo było co jest czyje i czy w ogóle obowiązują jakieś reguły. W czasach kiedy toczy się śledztwo dobrze oddane są nastroje społeczne, kiedy powoli wraca ład i ludzie zaczynają wierzyć, że życie może wyglądać inaczej, choć cały czas pamiętają krzywdy wojenne, biedę i niedolę. Ten okres wydaje się idealnym dla tego typu mordercy – w końcu pozbyć się mięsa sprzedawanego bez kartek czy innych państwowych ograniczeń z pewnością trudno nie było. Tylko dlaczego? Wygląda, że morderca atakuje tylko Niemców, czy więc to jakiś rodzaj zemsty?

Warto też zaznaczyć, że Szczecin oddany jest świetnie pod względem geograficznym, autor wykorzystał wiele lokalnych ciekawostek, historycznych miejsc, by osadzić w nich tę kryminalną historię.

 

A skąd ten tytułowy kozioł? Co oznacza? Czy to coś więcej niż tatuaż na plecach mordercy? Pod tym względem książka nasuwa skojarzenia sięgające klasyki, kanonu literatury – mitologii, Pisma Świętego i „Boskiej komedii” Dantego.

 

Podczas lektury „Kozła” czuć ilość pracy, ilość wiedzy, jaką włożył w niego Przemysław Kowalewski i to bardzo mi się podoba. Autor potraktował tło swojej historii na poważnie, łącząc wątek kryminalno-sensacyjny z solidną dawką historii, jak i motywów znanych z klasyki literatury i filmu. Wszystko to wpakował w ramy rasowego kryminału retro, który tempa nabiera wraz z rozwojem fabuły, a jednak uwagę czytelnika w jakiś sposób przeciąga od samego początku. Na pewno spory udział miało w tym nieszablonowe przedstawienie mordercy – nieczęsto w kryminałach się zdarza, że już na wstępie czytelnik dostaje taki pakiet informacji o sprawy. Co ciekawe, z historii prawdziwych autor wykorzystał tu też pewne nieścisłości jakie towarzyszyły złapaniu i skazaniu Józefa Cyppka wplatając je w szerszą sprawę książkowego fikcyjnego mordercy. To naprawdę solidny debiut! Jestem ciekawa co autor zaprezentuje nam w swojej drugiej książce 😊

 

Moja ocena: 8/10

 

Recenzja powstała we współpracy z Wydawnictwem Filia Mroczna Strona.

Dostępna jest też w abonamencie 

Dodaj na półkę - klik!

Podoba Ci się to, co robię?

Wesprzyj mnie na patronite.pl/kryminalnatalerzu i dołącz do grona moich Patronów!