"Samotny wilk" Jo Nesbø

 Autor: Jo Nesbø
Tytuł: Samotny wilk

Tłumaczenie: Iwona Zimnicka

Data premiery: 18.06.2025

Wydawnictwo: Dolnośląskie

Liczba stron: 400

Gatunek: kryminał

 

Jo Nesbø to jeden z najpopularniejszych współczesnych skandynawskich twórców literatury kryminalnej. Jego powieści tłumaczone są na ponad 50 języków, nakład sprzedaży przekroczył 60 milionów egzemplarzy, na koncie ma sporą liczbę nagród literackich i cztery ekranizacje, a w przygotowaniu są już kolejne. Ilość tytułów na koncie oscyluje około 30, w tym cykl książek dla dzieci i ten, który przyniósł mu tak duży światowy rozgłos - cykl kryminalny dla dorosłych z Harrym Hole’em. Sama muszę jednak przyznać, że to w tym późniejszym wydaniu autor podoba mi się bardziej - od “Królestwa” (recenzja - klik!) z uwagą śledzę, w którym kierunku idzie ze swoją twórczością, a jest to nadal powieść kryminalna, ale psychologicznie i społecznie głęboka. I tak też jest z najnowszą książką, która w polskim przekładzie ukazała się kilka miesięcy po premierze światowej - “Samotnym wilkiem”.

 

 Wrzesień 2022 rok. Holger Rudi przylatuje z Oslo do Minneapolis, by napisać książkę true crime - o zbrodni, jaka została popełniona w dzielnicy Jordan sześć lat temu. Zbrodni, która wstrząsnęła całym światem, choć teraz ten świat wydaje się, że już o niej zapomniał. Pisarz zamierza odwiedzić miejsca zbrodni, poczuć ten klimat, tę historię… i tak przenosimy się do października 2016. Strzelec szykuje się do strzału. Jest przygotowany, jest pewny, długo wcześniej prowadził obserwację. Kiedy pada strzał nie waha się, wie co dalej robić - wziąć rzeczy, zanieść sąsiadce kwiatek i zniknąć. W tym czasie detektyw Bob Oz zostaje wezwany na miejsce zdarzenia - nie dlatego, że jest najlepszy, a po prostu nie ma nikogo innego, kto mógłby w tym momencie zjawić się na miejscu zbrodni. Bob, mimo iż już lekko zamroczony alkoholem, jest bystry, szybko zauważa detale, których nie widzą inni, nie waha się też naginać prawdy, by popychać śledztwo do przodu. Czy jednak jego zamglony umysł jest sprawny na tyle, by uchwycić sprawcę zanim wydarzy się coś gorszego?

“Kiedy już raz się spadło poza krawędź otchłani, równie dobrze można się napawać swobodnym spadaniem.”

Książka rozpisana jest na 56 rozdziałów, z których każdy opatrzony jest miesiącem i rokiem akcji - te z roku 2022 zawierają także miejsce akcji, te z 2016 krótki tytuł. Narracja prowadzona jest w pierwszej osobie czasu teraźniejszego przez Holgera w roku 2022 oraz w pierwszej osobie czasu przeszłego przez strzelca w 2016. Pozostałe rozdziały, czyli głównie te pisane z perspektywy Boba to narracja trzecioosobowa czasu przeszłego. Styl powieści jest skrupulatny, historia skupia się na detalach, na otoczeniu, na pewnych refleksjach i rozmowach postaci. Język jest dobrze wyważony, porusza się w zakresie słów codziennych, raczej nie zawiera przekleństw, ale zawiera emocje - emocje trudne, negatywne, smutne. Całość czyta się bardzo spokojnie, ale płynnie. Sam początek powieści może wydać się trochę niezrozumiały, trochę trwa zanim książka pochłonie - ale to się dzieje, wystarczy poczekać. A początek ostatecznie też robi się zrozumiały - był trudny dlatego, że wtedy nie znaliśmy jeszcze prawdziwego charakteru postaci.  

“- (...) Sztuka nie polega na podobieństwie.

- A na czym?

- Na tworzeniu opowieści.”

Pisarz Holger niewiele ma tutaj do powiedzenia - tak naprawdę pojawia się na początku książki i pod jej koniec. Pośrodku jest historia morderstwa, historia sprawy, nad którą uparcie pracuje Oz, a nad którą uparcie jeszcze niedawno pracował sam strzelec. Więc to im się przyglądamy. O strzelcu nie wiemy wiele, poza tym, że wypełnia skrupulatnie zaplanowane działania, wszystko ma dobrze obliczone i do czegoś dąży. Za to Oz z początku jest odpychający - pije, nieustannie szuka podrywki, codziennie śpi gdzie indziej i z kim innym, kompletnie nie przejmując się konsekwencjami. W pracy też chyba nie przejmuje się specjalnie regulaminem, co ewidentnie utrudnia mu relację z szefem… A co najgorsze, stalkuje swoją byłą żonę. Postać zdawałoby się, naprawdę okropna, prawda? A jednak warto chwilę poczekać, na moment, gdy historia Boba się przed nami otwiera. W tym momencie byłam pod wrażeniem tej kreacji, tego jak doświadczenia przeszłe zmieniają postrzeganie tego, co teraz. Nagle bohater staje się w naszych oczach kimś całkowicie innym, a dzieje się tak tylko dlatego, że dzięki jego historii z przeszłości, zaczynamy rozumieć jego sytuację, rozumieć skąd bierze się jego aktualnie zachowanie. Tyle wystarczy, by kompletnie zmienić perspektywę.

“Pozostaje jedynie podjąć próbę zrozumienia, w jaki sposób i dlaczego wydarzyło się to, co już wiem, plus trochę własnej wyobraźni, żeby ich oczami zobaczyć świat, miejsca, w których to się wszystko rozegrało. Odnaleźć to, co ludzie, w tym, co nieludzkie. Zmusić czytelnika - i siebie samego - do zadania sobie pytania: czy to mogłem być ja?”

Intryga kryminalna toczy się tempem spokojnym, a przynajmniej przez uważny sposób narracji daje takie wrażenie. Bo tak naprawdę dzieje się w niej dużo, akcja sama w sobie jest dość dynamiczna i dobrze buduje napięcie. Spowalnia ją obudowa - rozmowy, wspomnienia, refleksje, które sprawiają, że rozumiemy postacie i sami jesteśmy zmuszeni do próby odpowiedzenia na pytania ważne społecznie. Spowolnienie jednak nie umniejsza lekturze, ba! czyni ją bogatszą, a więc mocniej odbijającą się na emocjach. Sama intryga zbudowana jest atrakcyjnie - poprzez Holgera dostajemy coś jakby powieść szkatułkową, książkę w książce, a historia zbrodni jest niejasna i zaskakująca. Autor wie, jak zmylić uwagę czytelnika, pomysły ma mroczne, ale naprawdę świetne.

“Znam statystyki pokazujące, co broń palna na dłuższą metę robi ze społecznością taką jak ta w Englewood. Ale szczerze mówiąc, masz w dupie dłuższą metę, kiedy w życiu ważne jest, by jakoś przetrwać noc.”

Tym jednak, co w książce najważniejsze, jest warstwa pod intrygą. Tak, która zadaje pytania, która porusza bolesne tematy. Są i tematy uniwersalne - miłości, która się kończy, po której pozostaje smutek, żal i okropna złość. Jest temat samotności rozumianej na wiele sposobów - od po prostu bycia samemu po odczuwanie samotności wśród ludzi. Jest wątek depresji, która może zmienić się w psychozę, jest problem niekontrolowanych wybuchów złości, agresji, która spowija cały świat czerwoną zasłoną. Jest też temat współcześnie aktualny: prawo do posiadania broni. To zagadnienie główne, przewodnie, problem społeczny, który jest przedstawiony tutaj z każdej możliwej strony. Przeglądamy z postaciami statystyki, przysłuchujemy się ich debatom, poznajemy konsekwencje tego, co dzieje się, kiedy broń jest dostępna, a tego co, kiedy nie. I choć wydaje mi się, że autor skłania się w jedną stronę, w stronę delegalizacji broni, to jednak nie jestem pewna, czy nie nakładają się na to moje własne przekonania. Najważniejsze jest jednak to, że temat jest tak dobrze, tak dogłębnie przedstawiony - bo jest ważny i bardzo aktualny, nie tylko w Ameryce, ale i na całym świecie.

“Czym jest wolność? Możliwością posiadania broni palnej skonstruowanej w celu zabijania ludzi, bo sąsiad też coś takiego ma? Czy może raczej wolnością jest brak konieczności posiadania broni, ponieważ człowiek może czuć się stosunkowo pewny, że sąsiad jej nie ma?”

Jo Nesbø po raz kolejny mnie zaskoczył. Początek “Samotnego wilka” uśpił moją czujność - zastanawiałam się, czy dam radę wytrzymać z postacią Boba całe czterysta stron. Kompletnie nie spodziewałam się tej pułapki, w którą wpadłam, tego, że jego obraz jest zabiegiem specjalnym, by autor mógł ukazać jak wiele zależy do tego, czy znamy motywacje i powody czyjegoś zachowania, czy nie. I tak naprawdę tym jest ten kryminał - opowieścią o zbrodni, której powód, motywację, genezę musimy poznać i zrozumieć. Nie po to, by usprawiedliwić sprawcę i jego czyn, a po to, by się czegoś nauczyć, móc wyciągnąć wnioski na przyszłość i zapobiegać. Bo choć sami świata nie zmienimy, to każdy jeden głos może być słyszalny - a kiedy zbierze się ich dostatecznie dużo, mogą spowodować zmianę. To ważny kryminał, ważny i mądry, a zarazem bardzo zajmujący i fabularnie zaskakujący. Bardzo podoba mi się to, co Nesbø ostatni tworzy!

“(...) zdumiał się, jak nierówno podzielona jest między ludźmi zdolność do empatii.”

 

Moja ocena: 8/10

 

Recenzja powstała w ramach współpracy z Wydawnictwem Dolnośląskim.

Dostępna jest w abonamencie za dopłatą 14,99zł 

(z punktami z Klubu Mola Książkowego 50% taniej) 

Dodaj na półkę - klik!

Podoba Ci się to, co robię?

Wesprzyj mnie na patronite.pl/kryminalnatalerzu i dołącz do grona moich Patronów!