"Bez ryzyka" Lee Child

Autor: Lee Child

Tytuł: Bez ryzyka i inne opowiadania

Tłumaczenie: Łukasz Praski

Data premiery: 16.07.2025

Wydawnictwo: Albatros

Liczba stron: 368

Gatunek: opowiadania sensacyjne / kryminalne

 

Lee Child to światowy mistrz literatury sensacyjnej, ojciec postaci literackiej Jacka Reachera. Wydawany jest w 43 krajach, tłumaczony na 39 języków, książki sprzedaje w milionowych nakładach. A wszystko to zaczęło się w latach 90-tych XX wieku, kiedy to po kilkunastu latach pracy w angielskiej telewizji został zwolniony. Jak sam pisze w przedmowie do “Bez ryzyka”, przyszło mi mierzyć się z wyborem nowej kariery, zdecydował się więc na pisanie, tworzenie powieści mających służyć rozrywce - przecież z telewizji wiedział już jak to się robi. I tak powstała jego czołowa postać, były wojskowy Jack Reacher, z którym seria liczy już 29 tomów - od niedawna autor tworzy ją we współpracy ze swoim młodszym bratem ze względu na swój własny wiek. Seria z Reacherem oczywiście doczekała się i nagród literackich i ekranizacji, najnowsza z nich to serial dostępny na Prime Video.

Choć to Jack Reacher dominuje w twórczości autora, to na przestrzeni lat zdarzało mu się pisać przeróżne opowiadania - z Jackiem i bez, głównie do antologii różnych autorów. Zbiór “Bez ryzyka” to dwadzieścia krótkich form jego autorstwa, które pierwotnie ukazały się pomiędzy latami 2004 a 2020. Ostatnie, dwudzieste pierwsze, to opowiadanie napisane wraz z Tess Gerritsen, w którym Jack Reacher spotyka się z najnowszą jej bohaterką - Maggie Bird, byłą agentką CIA, która jest postacią przewodnią nowego cyklu Klub Martini (recenzje - klik!). Nie jestem pewna, czy “Bez ryzyka” to jedyne miejsce publikacji opowiadania „Na twardo”, pewny jest za to rok jego powstania - to 2025.

 

Każde z dwudziestu opowiadań liczy podobną liczbę stron (okolice dwudziestu), każde zbudowane jest na podobnej zasadzie - ich akcja ze spokojnej narasta aż do wielkiego przewrotnego twistu na końcu. Każde pisane jest też w lekkim stylu, w którym zawsze znajdzie się miejsce na subtelną ironię, puszczone oczko do czytelnika. Część z nich prowadzona jest w pierwszoosobowej narracji, część w trzecioosobowej, postacią przewodnią zawsze jest mężczyzna. Profesje już jednak mają bardzo różne, a sam Jack Reacher pojawia się tylko w bonusowym opowiadaniu z Maggie Bird. W wszystkich wcześniejszych bohaterami są policjanci, agenci, ochroniarz, płatni mordercy, jest i dziennikarz, pisarz i scenarzysta. Są i całkowicie zwyczajni ludzie, jak mężczyzna pracujący przy budowie domów. Część historii to głównie opis działań jednego bohatera, część to po prostu dialog, a część rozłożona jest na kilka oddzielnych fragmentów rozłożonych w czasie. Pewny jest tylko zawsze naprawdę zaskakujący finalny twist.

“(...) podświadomości nie przygniata myśl o ogromie pracy, jaka jeszcze go czeka. Nie trzeba z uwagą porcjować materiały. Nie czeka się z kulminacją akcji do siedemnastego rozdziału. Wszystko dzieje się naraz, już, akcja jak szalona pędzi naprzód i cała historia często powstaje za jednym zamachem.”

Tempo tych opowieści raczej nie jest typowo sensacyjne - jest czas na wprowadzenie, na zbudowanie napięcia. Tak naprawdę nawet nie ma tu typowo sensacyjnych akcji - nie ma pościgów, a jeśli jest strzelanka, to tak naprawdę ona się już wydarzyła, a to o czym czytamy, to jej konsekwencje. Historie zatem wydają się bardziej kameralne, bardziej skupione po prostu na ludziach, ich pobudkach i niezdrowych pragnieniach, którym dają ujście.

“Każdy proces ma jakieś luki i niedoskonałości. Przy cukrze coś się musiało gdzieś wysypać. Część płynu pewnie się wylała. Tego się nie da uniknąć. Nie można doprowadzać się do szaleństwa dążeniem do perfekcji.”

Czas i miejsce akcji też niełatwo uogólnić. Są historie toczące się nawet i w połowie XX wieku, są te bardzo współczesne (choć nie aż tak bardzo, chyba w żadnym z nich technologia nie odgrywa jakiejś znaczącej roli). Część opisana jest w ruchu, część toczy się w jednym miejscu, są prywatne domy, komisariaty, a nawet samolot czy pociąg. Jest ruch, jak i statyczność.

“W jego oczach zauważyłem tę samą pustkę co wcześniej. Moment przełączania telewizora na inny kanał.”

Tak jak w swoich powieściach, tak i w tym zbiorze, autor przede wszystkim stawia na rozrywkę, nie znaczy to jednak, że nie znajdziemy nic z tematów wartych podkreślenia - bo te są, tak naprawdę każde z opowiadań oparte jest na jakimś problemie czy to przypisanym do jednostki, czy grupy. Wydźwięk chyba każdego z nich ma raczej gorzkie zabarwienie, związane jest z egoizmem, rozczarowaniem i tego co po nim, czy po prostu zwyczajną ironią losu. Jest przewrotnie, ironiczne, ale raczej niewesoło.

“Bogactwo nic nie oznacza, jeśli inni ludzie nie są biedni.”

A co z opowiadaniem z Tess Gerritsen? Jest dzielone na dwójkę postaci: Jacka i Maggie, większa część akcji toczy się w miejscu zamieszkania tej drugiej, w miasteczku Purity. Obydwie postacie wykorzystują to, co mają w swoim repertuarze dobrego do zaoferowania, a dzięki podobnym profesjom naprawdę fajnie się zgrywają.

 

Podsumowując, zbiór “Bez ryzyka” bardzo pozytywnie mnie zaskoczył - okazał się książką nie typowo sensacyjną, jak zakładałam, a zbiorem kameralnych, różnorodnych opowieści opartych na kryminalnych zagadkach. Choć wszystkie w budowie są do siebie podobne, to jednak pomysł na historię każdego z nich jest inny, a to gwarantuje naprawdę zaskakujący finalny twist - nawet w tych historiach, w których myślałam, że tematyka nie jest dla mnie, a więc w sumie nic mnie nie zaskoczy, na koniec okazywało się inaczej. Całkowicie inaczej. Mogę więc śmiało powiedzieć, że fani ciekawych, zaskakujących historii kryminalnych będą z tych krótkich form zadowoleni, nie wiem za to, jak zareagują na ten zbiór fani Reachera - sama ciągle jeszcze z jego przygodami się nie zapoznałam, więc ten zbiór był moją pierwszą stycznością z piórem Lee Childa. I cieszę się, że od niego zaczęłam, bo na jego podstawie mogę czuć się trochę śmielsza w stosunku do serii - może i w powieściach autor podobnie mocno mnie zaskoczy!

 

Moja ocena: 8/10

 

Recenzja powstała w ramach współpracy z Wydawnictwem Albatros.

Dostępna jest w abonamencie za dopłatą 14,99zł 

(z punktami z Klubu Mola Książkowego 50% taniej) 

Dodaj na półkę - klik!

Podoba Ci się to, co robię?

Wesprzyj mnie na patronite.pl/kryminalnatalerzu i dołącz do grona moich Patronów!